Lasowice Małe – Klein Lassowitz1 to miejscowość położona w części Górnego Śląska zwanej Śląskiem Opolskim, na historycznej ziemi oleskiej. Według regionalizacji fizycznogeograficznej leży w obszarze makroregionu Niziny Śląskiej, w mezoregionie Równiny Opolskiej, nad rzeką Bogacicą, w prawobrzeżnym dorzeczu środkowej Odry.2 Administracyjnie znajduje się: od 1950 r. w województwie opolskim, od 1999 r. w powiecie kluczborskim, od 1973 r. w gminie Lasowice Wielkie, której organów do końca 2005 r. była siedzibą.
Wg stanu na 1 stycznia 2005 r. powierzchnia Lasowic Małych wynosi 2163 ha a liczba ludności – 553 mieszkańców.
Lasowice Małe lokowane były na prawie niemieckim przed 1292 r., znajdując się ówcześnie w granicach księstwa opolskiego, zhołdowanego Czechom, pod pozornym zwierzchnictwem których pozostawały do 1526 r., odkąd pod panowaniem niemiecko-pruskim (do 1740 r. Habsburgów, do 1918 r. Hohenzollernów), przechodząc w tym czasie przez ręce kolejnych właścicieli – rodów: Dambrowka, Hoym, Hohenlohe-Ingelfingen-Öhringen; w Polsce od 1945 r.
Lasowice Małe do 1936 r. nosiły nazwę Klein Lassowitz (początkowo Polnisch Lassowitz), następnie do 1945 r. ideologiczną Schlosswalden; odpowiednio zmieniały się nazwy części miejscowości i obiektów fizjograficznych w jej obrębie.
Lasowice etymologicznie tłumaczy się archaizmem lasowica, oznaczającym las, ludzi bytujących w lesie. Bogactwo przyrodnicze do dziś jest domeną Lasowic Małych – znajdują się one w całości w granicach obszaru chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie, pośród którego w szczególności pretendujące do miana rezerwatu przyrody Jezioro Czarne (Czarny Staw).
Obszar chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko-TurawskieLeśna Ścieżka Edukacyjna im. Janusza Goebla przy Wyłuszczarni Nasion w Lasowicach Małych- staw Dombrownik w Lasowicach Małych- Jezioro Czarne (Czarny Staw) w Lasowicach Małych- staw dworski (zamkowy) w Lasowicach Małych
We względzie pozostałych atrybutów Lasowic Małych miejscowość, stanowiąca w przeszłości lokalny ośrodek administracyjno-gospodarczy, koncentrujący życie okolicznych społeczności, na przełomie XX i XXI wieku została zepchnięta na margines.
Na powyższe złożyło się: likwidacja szkoły, przedszkola i biblioteki, likwidacja posterunku Policji, Urzędu Pocztowego, likwidacja ruchu pociągów regionalnych, ograniczenia autobusowego transportu podmiejskiego, czy likwidacja Gospodarstwa Rolnego (dawny PGR), zapewniającego ówcześnie utrzymanie około połowy gospodarstw domowych. Negatywnym skutkiem tej ostatniej stało się istotne poróżnienie materialno-bytowe ludności autochtonicznej i napływowej.
Równie niekorzystnie przedstawia się sprawa na tle potencjału turystycznego: kościół drewniany – perła górnośląskiej architektury zrekonstruowana prawdopodobnie w 1735 r., objęta Szlakiem Drewnianego Budownictwa Sakralnego – został niemalże doszczętnie ograbiony z bezcennego, oryginalnego wyposażenia, zaś obraz z ołtarza głównego zaginął – okoliczności tych spraw do dziś nie wyjaśniono; z kolei założenie dworsko-parkowe, pośród którego dwór z 1617 r., zostało zapuszczone, trudno też doszukać się skutecznych starań aktualnego właściciela w pozyskaniu inwestora, który podjąłby się restauracji tego zabytku.
Kościół drewniany w Lasowicach MałychDwór w Lasowicach MałychZabytkowy spichlerz, w głębi gorzelnia w Lasowicach MałychGmach dawnej szkoły ewangelickiej w Lasowicach Małych
Nie bez wpływu na ten negatywny obraz pozostają zmiany podziałów terytorialnych, których dzisiejszy obraz Lasowic Małych jest po części ich pochodną.
Przede wszystkim miejscowość, przez wieki powiązana z Oleskiem, nagle jedną urzędniczą decyzją, mającą za bakier wolę lokalnej społeczności oraz lokalnych władz samorządowych, znalazła się pod zarządem Kluczborka, gdzie – jak i cała gmina – zatraciła swoją historycznie ukształtowaną tożsamość, a zarazem perspektywy rozwoju.
Do tego wszystkiego doszło pozbawienie Lasowic Małych historycznej roli ośrodka administracyjnego: w przeszłości miejscowość tworzyła samodzielną gminę, później gromadę, która następnie została wchłonięta przez reaktywowaną w dość przypadkowych okolicznościach gminę Lasowice Wielkie. Problem wytłumienia rangi Lasowic Małych nie był jednak początkowo tak widoczny, gdyż miejscowość wciąż stanowiła miejsce urzędowania organów lokalnej władzy. Wyrok zapadł wraz z podjęciem ostatecznej decyzji o bezwzględnym wyegzekwowaniu sformułowanego wraz ze wspomnianą reaktywacją gminy Lasowice Wielkie zapisu o tymczasowości jej siedziby w Lasowicach Małych.
Historyczny odcisk pieczęci *Gemeinde Klein-Lassowitz Kreis Rosenberg* [Gmina Lasowice Małe w powiecie oleskim], ok. 1840 r.Dawna siedziba Urzędu Gminy w Lasowicach Małych
Na szczęście i pozytywne rzeczy zaczęły się dziać. A wszystko to za sprawą powstania w Lasowicach Małych, jesienią 2003 r., Lasowickiego Domu Tolerancji i Kultury (LDTiK). Niejednym rodzicom spadły troski o ich dzieci, a jednocześnie udało się odratować budynek dawnej szkoły ewangelickiej, który mocno podniszczał stojąc bezpańsko od czasu zamknięcia ostatnio w nim działającej szkoły podstawowej.
Stan gmachu Lasowickiego Domu Tolerancji i Kultury:
– po likwidacji działalności szkoły w 2000 r.3– po zakończeniu remontu, wiosną 2007 r.
Dom, choć w trudach, cały czas rozwija się, rozsławia Lasowice Małe, gminę i region.
W 2006 r. przy Lasowickim Domu Tolerancji i Kultury zainicjowały działalność: Punkt Konsultacyjny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, schronisko młodzieżowe, uruchomiono też pracownię komputerową.
W tym samym czasie staraniem Nadleśnictwa Kluczbork przy działającej w Lasowicach Małych nowowczesnej Wyłuszczarni Nasion otwarto Leśną Ścieżkę Edukacyjną im. Janusza Goebla.
Przypisy
1 – Dwujęzyczne oznaczenie nazwy miejscowości wynika z Uchwały Nr XXXIV-200/05 Rady Gminy Lasowice Wielkie z dnia 26 października 2005 r. w sprawie ustalenia dodatkowych nazw miejscowości
2 – J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa 1998
3 – Foto [za:] www.lasowicewielkie.pl
