Pierwotnie dzieci ewangelików z kolonii hutniczych założonych na włościach staniskich uczęszczały do katolickich szkół powszechnych w Staniszczach Wielkich i Kolonowskiem. Istniała wprawdzie od samego początku parafii w Ozimku szkoła ewangelicka w tej miejscowości, którą prowadził pastor Johann Richter, lecz trudno sobie wyobrazić, by uczniowie znieśli codzienną, pieszą drogę do niej, rzędu 10-13 km w jedną stronę.
Po przejściu miejscowej wspólnoty ewangelickiej pod skrzydła nowej parafii w Strzelcach Opolskich, szkoła katolicka w Kolonowskiem była również – prawdopodobnie od końca 1832 r. – miejscem nabożeństw luterańskich, które odprawiano w niej 6-7 razy do roku.
Katolicka szkoła powszechna w Kolonowskiem prowadziła wówczas zajęcia w języku polskim. Aby odsunąć swoje dzieci od tego środowiska, rodzice niewielkiej garstki niemieckich, a zarazem ewangelickich dzieci, postanowili utworzyć ewangelicką szkołę rodzinną. Zobowiązanie do uczestnictwa w tym przedsięwzięciu trwało nie tylko na okres uczęszczania do szkoły własnych dzieci, lecz na stałe.
Pierwszy nauczyciel nazywał się Kittel. Pierwszej lekcji udzielił 1 maja 1846 r. Najpierw za obiekt szkolny służyło pomieszczenie na piętrze gospody, z czasem naukę przeniesiono do budynku zarządu huty. Tam też pewnego dnia przeniesione zostały również nabożeństwa. Każdego roku można było spotkać w szkole ewangelickiej również niewielką ilość niemieckich dzieci katolickich. Liczba uczniów wynosiła najczęściej około 40. Aż do 1887 r. szkoła ta była ostoją małej, mniejszościowej parafii.
Interesującym wydaje się być list, w którym nauczyciel Kittel otrzymuje wskazówki dotyczące jego wyjazdu do Kolonowskich. Z połączenia kolejowego mógł korzystać jedynie do Opola. Dalsze 5 km drogi mógł przebyć pojazdem jednokonnym. Mógł jednak też skorzystać z pojazdu pocztowego aż do Ozimka, a tylko ostatni odcinek drogi przebyć jakimś innym pojazdem. Część przywiezionych rzeczy mógł pozostawić w Opolu, a zostałyby one dowiezione później wozem żelaznym, który kursował stale na trasie Kolonowskie-Opole.
Nauczyciel z Kolonowskich prowadził też lekcje religii w Zawadzkiem, gdzie nie powiodła się próba stworzenia podobnej ewangelickiej szkoły rodzinnej. Po 1856 r., czyli po rozpoczęciu budowy Kolei Opolsko-Tarnogórskiej, to jednak właśnie Zawadzkie i ich „Zawadzky-Werk” (późniejsza „Andreashütte”) zaczęły dominować nad okolicą. Szkoła ewangelicka w Kolonowskiem znalazła się w niebezpieczeństwie. Pomimo to prowadzona była dzielnie dalej.
Tymczasem społeczności ewangelickiej w Kolonowskiem udało się osiągnąć, że ich szkoła rodzinna, do której obecnie uczęszczało 60 dzieci, dzięki współpracy władz Kościoła i rządu Królestwa Pruskiego, została z dniem 1 maja 1885 r. przekształcona w samodzielną ewangelicką placówkę szkolną.
W 1887 r. doszło, zarówno w Kolonowskiem, jak i Zawadzkiem, do budowy samodzielnych ewangelickich szkół powszechnych. Obie w zamierzeniach miały być szkołami jednoklasowymi, przewidzianymi z naddatkiem na 80 uczniów. Po ich wzniesieniu do ich gmachów przeniesiono odprawianie nabożeństw.
Podczas 3. powstania polskiego (Polenaufstand) szkoła ewangelicka w Kolonowskiem była szczególnie dotknięta, ponieważ szukano w niej rzekomo znajdującej się tam skrytki na broń, która w rzeczywistości nie istniała. Radosna wieść o zakończeniu powstania została przyjęta uroczystym nabożeństwem odprawionym w tej szkole, oczywiście zanim mogło się tam ono odbyć, musiały wpierw zostać usunięte największe szkody poczynione przez polskich powstańców.
W wyniku poplebiscytowego podziału Górnego Śląska wiele rodzin ewangelickich wyemigrowało z terenów, które dostały się Polsce. Wspólnota ewangelicka w Kolonowskiem uległa podwojeniu. Zwiększyła się też naturalnie ilość dzieci uczęszczających do szkoły. Ona sama nie była już w stanie pomieścić wiernych na nabożeństwa, która to sytuacja trwała do 1928 r., kiedy przy wielkiej radości wiernych konsekrowano kościółek w Fosowskich.
Historia szkoły ewangelickiej w Kolonowskiem zakończyła się z chwilą wkroczenia w te strony armii sowieckiej, a następnie przejęciu tej części Górnego Śląska przez państwo polskie.
Nauczyciele w Kolonowskiem (1 maja 1846-1945)
• nn Kittel (od 1 maja 1846, pierwszy nauczyciel)
Źródło
• G. Schepky, Geschichte einer Diasporagemeinde in Oberschlesien, Ulm-Donau 1961, tłum. K. Minkus
