Szkoła ewangelicka w Oleśnie rozpoczęła działalność najprawdopodobniej w 1793 lub 1794 r. Przez długie lata stanowiła oparcie dla oleskiej wspólnoty ewangelickiej, która dopiero w 1847 r. doczekała własnej parafii, a w 1853 r. swojego domu Bożego.
Do powstania szkoły przyczynił się pastor Regehly, pierwszy jej inspektor. Z chwilą otwarcia szkoła liczyła 30 uczniów. W 1796 r. ulokowana została we wzniesionym na jej potrzeby gmachu przy Solnym Rynku w Oleśnie. Część potrzebnej działki, stanowiącą dwa pogorzeliska, cegłę i drewno, podarował ewangelikom miejscowy magistrat, który objął patronat nad szkołą. Pozostałe koszty miały zostać pokryte przez zbiórkę pieniędzy i dobrowolne wpłaty ewangelickich mieszkańców Olesna. Do murowania użyto gliny, przez co budynek szkoły był bardzo wilgotny i niezdrowy.
Pierwszym nauczycielem był Marquardt, absolwent seminarium nauczycielskiego we Wrocławiu, człowiek o wielkiej wiedzy i posiadający szczególny talent pedagogiczny. Mieszkał w bardzo nędznym mieszkaniu. Dzięki jego wytężonej pracy szkoła zyskała szczególne uznanie za wysoki poziom kształcenia.
Świadczy o powyższym przypadek katolickiego ucznia – Felixa Rendschmidt (ur. 1786). Najpierw uczęszczał do miejscowej szkoły katolickiej. Potem jego ojciec, szewc oleski, któremu bardzo zależało, aby niezmiernie uzdolniony Felix otrzymał jak najlepsze wykształcenie, przeniósł go do szkoły ewangelickiej. I to się musiało opłacać, patrząc na dalszą karierę tego wybitnego syna ziemi oleskiej.
Z czasem nauczyciel dysponował dwoma pokojami, które sfinansował oleski aptekarz. Posiadał ponadto m.in. piec do pieczenia chleba, a od 1822 r. także chlewik dla świń. Mógł hodować dwie sztuki trzody chlewnej. Egzaminatorów dowozili do szkoły olescy młynarze.
Kolejnymi inspektorami szkoły ewangelickiej w Oleśnie byli: pastor Krautwadel, superintendent Holenz z Czepielowic koło Brzegu, który pełnił również zastępstwo w Ozimku, na czas wakatu pomiędzy pastorami Johannem Richter a Georgiem Quint, i pastor Wagner.
Drugim nauczycielem, do 1821 r., był kandydat nauk teologicznych – Künzel. Po nim 1 maja 1822 r. obowiązki przejął znany śląski botanik – Ernst Fuchs. Był pilnym nauczycielem, ale niedocenianym w Oleśnie. W 1853 r. został przeniesiony do Berlina.
Od 1824 r. do szkoły ewangelickiej uczęszczały również dzieci żydowskie (tego roku w liczbie 52). Oleska wspólnota wyznania mojżeszowego od 1825 r. partycypowała w utrzymaniu szkoły.
W tym czasie raz do roku organizowane były w szkole przez ppłk Pritzelwitza nabożeństwa komunijne dla starszych i biednych ewangelików oleskich, które odprawiał pastor Wagner.
Podręczniki finansował magistrat i częściwo rodzice uczniów. Dla dzieci z biednych rodzin dawane były nieodpłatnie.
30 lipca 1859 r. wizytację szkoły przeprowadził radca budowlany z Opola – Arnold. Podał, że sala szkolna może pomieścić 74 uczniów, a uczy się tam 64, w tym 36 dzieci żydowskich, które odeszły w 1861 r. Warunki do nauki określił jako dobre, natomiast mieszkanie nauczyciela jako nieodpowiednie, bo bardzo zawilgocone.
W 1866 r. naukę pobierało 80 uczniów, a 9 z nich przystąpiło do konfirmacji. W szkole była biblioteka.
Od 1855 lub 1857 r. nauczycielem był Grosser. Był on zarazem pierwszym organistą w nowym kościele ewangelickim w Oleśnie pw. Krzyża Chrystusowego. Następnie od 20 września 1876 r. nauczycielem był Antoni Mazur. W 1878 r. odszedł nauczyciel Poppe. Od 15 maja 1878 r. obowiązki pedagogiczne przejęła Jadwiga Lieblich. Pełniła funkcję nauczyciela do 9 września 1892 r. Od grudnia 1892 r. rozpoczęła w szkole pracę pedagogiczną Marta Zacher. Uczył też wtedy nauczyciel Conrad. 1 stycznia 1899 r. rozpoczął pracę Artur Hippe, prawdopodobnie tego samego roku Paweł Spallek.
Pod koniec XIX w. z pierwotnego, wilgotnego obiektu, przeniesiono szkołę do budynku dawnej preparandy (czyli zakładu przygotowującego nauczycieli do szkół elementarnych) przy dzisiejszej ul. Leopolda Labora 2. Uczęszczało wtedy do szkoły ok. 70 uczniów.
27 października 1913 r., za kadencji pastora Maximiliana Sękowskiego, dokonano uroczystego poświęcenia domu parafialnego w Oleśnie, na rogu dzisiejszych ulic Aleksandra Fredry i Jana Nikodema Jaronia. To w tym budynku działały odtąd szkoła ewangelicka i przedszkole.
W 1925 r. szkoła liczyła dwie klasy, w których naukę pobierało łącznie 57 dzieci. Nauczycielami byli dalej Hippe i Spallek. Od 1931 r. obowiązki te pełnili Pelchen i Römer. Dla potrzeb nauczyciela i organisty Römera wygospodarowano w domu parafialnym mieszkanie służbowe, z którego korzystał w latach 1931-1945. Z kolei zaangażowanym pedagogiem w nauce religii był sam pastor Maximilian Sękowski i często zasiadał w różnych gremiach szkolnych.
W 1939 r. wszystkie szkoły wyznaniowe zostały złączone w jedną szkołę podstawową. Dom parafialny, ostatnia siedziba szkoły ewangelickiej w Oleśnie, został odebrany ewangelikom przez nastałe tu w 1945 r. państwo polskie.
Nauczyciele w Oleśnie (ok. 1793/1794-1939)
• NN Marquardt (pierwszy nauczyciel)
• NN Künzel (do 1821)
• Ernst Fuchs (1 maja 1822-1853)
• NN Grosser (od 1855 lub 1857)
• Antoni Mazur (od 20 września 1876)
• NN Poppe (do 1878)
• Jadwiga Lieblich (15 maja 1878-9 września 1892)
• Marta Zacher (od grudnia 1892)
• NN Conrad
• Artur Hippe (od 1 stycznia 1899)
• Paweł Spallek (od 1899?)
• NN Pelchen (od 1931)
• NN Römer (od 1931)
Źródło
• B. Joszko, Parafia Biskupice koło Olesna. Z dziejów kultury i życia religijnego, Opole 2006
• A. Pawlik, Dzieje parafii ewangelickiej w Oleśnie Śl., [w:] Rosenberger Treffen – Spotkanie Oleśnian
