Kościół drewniany w Chocianowicach
Kościół drewniany w Chocianowicach |
Kościół katolicki, pogrzebowy, pw. Narodzenia NMP, drewniany.
Pierwszy kościół wzmiankowany w 1376 r., nieznane są jego dalsze dzieje, prawdopodobnie spalił się. Obecny zbudowany w 1662 r., konsekrowany 10 października 1666 r.; do 1810 r. własność wrocławskiego Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą, od 1810 r. w rękach katolików; w latach 1864-1905 filialny w parafii Kuniów, do 1959 r. parafialny, którą to funkcję przejął wybudowany nieopodal, konsekrowany owego roku nowy kościół; po II wojnie światowej planowano przeniesienie świątyni do Poborszowa, do czego nie doszło.
Konstrukcja zrębowa, orientowana, kryta gontem. Odcinek niskich sobót wspartych na słupach. Wieża słupowa, przysadzista, na podmurówce, wewnątrz konstrukcja odsłonięta. Dach wieży namiotowy, ośmioboczny. Dzwon odlany w 1750 r. Na dachu nawy głównej strzelista wieżyczka. Prezbiterium trójbocznie zamknięte. Przy prezbiterium zakrystia. Nad zakrystią dach niskospadowy. Na belce w zakrystii data 1662 r. Przy wejściu ludowy krzyż i Karbona Duchowa z XIX w. Ołtarz główny barokowy z 1726 r. W ołtarzu kopia obrazu MB Częstochowskiej z XVII w., sprowadzona prawdopodobnie przez miejscowych pielgrzymów, zastępująca oryginał – wizerunek MB Chocianowickiej z XVIII(?) w., który przeniesiono do nowego kościoła parafialnego. Powyżej obraz św. Trójcy. Po bokach dwa aniołki pozostałe po organach z XIX w., które oddano do Muzeum Diecezjalnego w Opolu, gdzie przebudowane służą słuchaczom Diecezjalnego Studium Organistowskiego przy Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego. Ołtarz boczny zdobiony barokowym obrazem i rzeźbami. Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in.: konfesjonał i ławy z XVIII w., obraz MB Bolesnej i ludowe stacje Drogi Krzyżowej na lnie z XIX w., ludowe malowidła ścienne z okresu powojennego, bez większej wartości artystycznej.
Kościół stanowi 9. punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o kościele na stronie Chocianowic
Kościół drewniany w Gronowicach – wspomnienie…
Kościół katolicki, parafialny, pw. św. Idziego, drewniany.
Zbudowany w 1635 r. jako szpitalny pw. Bożego Ciała w Oleśnie; w 1910 r. przeniesiony do Gronowic; 16 sierpnia 1995 r. spłonął.
Kościół pw. Bożego Ciała w Oleśnie, stan ok. 1900 r. |
Poniżej zdjęcia autorstwa A. Neugebauera, wykonane 18 sierpnia feralnego roku, a więc dwa dni po pożarze.
Zgliszcza kościoła pw. św. Idziego w Gronowicach |
W następnej kolejności widokówka poświęcona budowie nowego, już murowanego kościoła w Gronowicach, w miejscu bezcennego poprzednika.
Konsekracja nowego kościoła w Gronowicach |
Obok nowego kościoła usytowano ocalałe pozostałości ze spalonej świątyni. Metalowy krzyż z rozbitą kulą, które kiedyś wieńczyły wieżę.
Pozostałości po spalonym kościele św. Idziego (w środku) |
Linki zewnętrzne
• Więcej zdjęć spalonego kościoła na stronie Gronowic
Kościół drewniany w Laskowicach
Kościół drewniany w Laskowicach |
Kościół katolicki, cmentarny, pw. św. Wawrzyńca, drewniany.
Budowę, najprawdopodobniej w miejscu dawnej, śródleśnej kaplicy, rozpoczęto w 1685 r., a zakończono rok później; pierwotnie pw. św. Wawrzyńca i św. Barbary; do 1995 r. filialny: do 1828 r. w parafii Jełowa, do 1898 r. – Stare Budkowice, do 1995 r. – Tuły, gdzie po dziś dzień przynależy wybudowany nieopodal, konsekrowany w 1995 r. nowy kościół.
Konstrukcja zrębowa, kryta gontem, orientowana, w otoczeniu cmentarza. Wieża smukła, zwieńczona ostrosłupowym hełmem. Dzwon odlany w 1601(?) r. Nad nawą główną oryginalny strop kasetonowy. Nad prezbiterium pozorne sklepienie kolebkowe. Chór muzyczny wsparty na spiralnych, ozdobnie wyrzynanych kroksztynach. Ołtarz barokowy z ok. poł. XVII w. z dekoracją snycerską. Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in.: ambona z XVII w., kilka ekspnatów sztuki sakralnej. W podziemiach kruchta, w której spoczywają ciała dwóch nieznanych kobiet; przed I wojną światową próbowano wyjaśnić tajemnicę „laskowickich mumii”, stwierdzając, że pochowano tutaj Brigittę Buchta von Buchticz wraz z matką. W 1994 r. część zabytkowego wyposażenia wraz z dzwonami przeniesiono do nowego kościoła parafialnego.
Kościół stanowi 5. punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o kościele na stronie parafii Tuły
Kościół drewniany w Lasowicach Małych
Kościół drewniany w Lasowicach Małych |
Kościół katolicki (dawniej ewangelicki), filialny, pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego, drewniany.
Pierwszy kościół wzmiankowany w 1447 r., nieznane są jego dalsze dzieje. Najprawdopodobniej w 1735 r. został odbudowany przez luteran, mimo że już w 1653 r. utracili oni prawo do tej świątyni. Pierwotnie pw. św. Jakuba Starszego; filialny: do 1838 r. w parafii Bogacica, do 1857 r. – Chocianowice, do 1864 r. – Lasowice Wielkie, do 1905 r. – Kuniów, przez następne 100 lat na powrót w parafii Chocianowice, od 2005 r. znów w parafii Kuniów.
Konstrukcja zrębowa, na podmurowaniu, kryta gontem, orientowana, w otoczeniu cmentarza. Nawa główna na planie zbliżonym do kwadratu, wejścia prostokątne. Dach nad nawą główną siodłowy. Wieża słupowa, oszalowana, o ścianach nieznacznie pochyłych, zmniejszających obwód ku zwieńczeniu. Dach wieży namiotowy. Przy wieży kruchta. Dach kruchty dwuspadowy. Nad wejściem od południowej strony data 1735 i litery M T. Prezbiterium trójbocznie zamknięte. Przy prezbiterium zakrystia. Wejście do zakrystii prostokątne o zaokrąglonych narożach. Wewnątrz strop płaski; ściany oszalowane podczas remontu w latach 70. XX w. W tęczy belka fazowana z krzyżem w środku. Chór muzyczny wsparty na słupach profilowanych, mieści organy piszczałkowe. Ołtarz główny barokowy, z pocz. XVIII w., architektoniczny, z kręconymi kolumnami. W ołtarzu obraz MB z Dzieciątkiem pędzla Dariusza Jacha, wybitnie uzdolnionego miejscowego artysty malarza i konserwatora, zastępujący oryginał – wizerunek MB Wniebowziętej, który zaginął w czasie prac konserwatorskich. Po bokach ołtarza znajdowały się rzeźby dwóch niezidentyfikowanych świętych, które skradziono. W zwieńczeniu ołtarza, po bokach figury Boga Ojca, znajdowały się rzeźby trzech aniołków, które także skradziono. Ołtarz boczny, patrząc od wejścia po prawej, barokowy, z XVII w., w kształcie ramy, z dekoracją snycerską o motywach chrząstkowych; w predelli data 1760 r. Na ołtarzu kopia gotyckiej rzeźby św. Jakuba dłuta brata Jacka – franciszkana z Góry św. Anny, polichromowana przez D. Jacha, zastępująca oryginał z II poł. XIV w., który również skradziono. Ołtarz boczny, patrząc od wejścia po lewej, rokokowy, część dawnego ołtarza w kształcie oszklonej szafy. Na nim znajdowała się gotycka rzeźba MB z Dzieciątkiej z 1492 r. (prawdopodobnie najstarszy zachowany element wyposażenia kościołów na Śląsku Opolskim), z metalowymi koronami z XVIII w., którą – jak inne – skradziono. Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in.: ambona z XVII w., kazalnica drewniana z XVIII w., dwa krucyfiksy ludowe, dwa lichtarze cynowe i dwa drewniane z XVIII w.
Kościół stanowi 8. punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
• Więcej informacji o kościele
Kościół drewniany w Lasowicach Wielkich
Kościół drewniany w Lasowicach Wielkich |
Kościół katolicki (dawniej ewangelicki), parafialny, pw. Wszystkich Świętych, drewniany.
Pierwszy kościół wzmiankowany w 1447 r., nieznane są jego dalsze dzieje, prawdopodobnie spalił się. Następny zbudowany w 1519(?) r., również spalił się(?). Obecny zbudowany przez ewangelików najprawdopodobniej w 1599 r., w 1653 r. skonfiskowany na rzecz katolików; do 1838 r. filialny w parafii Bogacica.
Konstrukcja zrębowa, kryta gontem, orientowana, w otoczeniu cmentarza. Odcinek niskich sobót wspartych na słupach. Nawa główna na planie kwadratu. Dach nad nawą główną siodłowy, o jednej kalenicy. Wieża słupowa, dobudowana w 1702 r., oszalowana, o ścianach prostych. Dach wieży czterospadowy, zwieńczony wypukłym, cebulastym hełmem. Dzwon odlany w 1521 r. (ocalał w pożarze?). Przy wieży kruchta, przybudówki i wejście na chór muzyczny. Otwory wejściowe i okiennice prostokątne. Prezbiterium trójbocznie zamknięte, z oknem gomółkowym wyposażonym w kowalską kratę. Dach nad prezbiterium siodłowy. Przy prezbiterium zakrystia murowana, dobudowana w 1905 r. Wewnątrz strop płaski, nad prezbiterium z nowszą kratownicą. W tęczy belka z barokowymi rzeźbami świętych: Jana Nepomucena i Ignacego. Chór muzyczny wsparty na 8 słupach. Ołtarz główny barokowy. Ołtarze boczne z XIX-wiecz. zwieńczeniami. Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in.: ambona z rzeźbą Chrystusa Zmartwychwstałego, chrzcielnica, krucyfiks procesyjny oraz rzeźby i in. z XVIII w.; obraz św. Pawła z pocz. XIX w.
W otoczeniu zachowane częściowo od drogi dawne, drewniane ogrodzenie cmentarne.
Kościół stanowi 7. punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o kościele na stronie Lasowic Wielkich
Kościół drewniany w Starym Oleśnie
Kościół drewniany w Starym Oleśnie |
Kościół katolicki, parafialny, pw. św. Marii Magdaleny, drewniany.
Wzmiankowany w 1679 r., zbudowany przez oo. Augustynów z Olesna. Pierwotnie filialny w parafii Olesno, od 1911 parafialny erygowanej wówczas parafii Stare Olesno, w składzie której filiał w Gronowicach. Odremontowany w latach 1955-1959.
Konstrukcja zrębowa, orientowana, kryta gontem, w otoczeniu cmentarza. Wieża czołowa, słupowa, oszalowana, której górna kondygnacja jest poszerzona w stosunku do dolnej i tworzy rodzaj nadwieszonego piętra przypominającego izbicę. Po bokach wieży dobudowane składziki. Wnętrze oszalowane. Wyposażenie wnętrza barokowe, m.in. XVII-wieczny obraz Matki Boskiej; ołtarz posoborowy z płaskorzeźbą Ostatniej Wieczerzy i nowoczesna ambona – dzieła snycerzy zakopiańskich.
Kościół stanowi 10. (wg trasy rowerowej 11.) punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
Kościół drewniany w Wędryni
Kościół drewniany w Wędryni |
Kościół katolicki, filialny, pw. św. Jana Chrzciciela, drewniany.
Pierwszy kościół wzmiankowany w 1447 r., nieznane są jego dalsze dzieje, prawdopodobnie spalił się, możliwe, że podczas wojny trzydziestoletniej (bądź też został wówczas na tyle zniszczony, że nie mógł dalej spełniać swego zadania). Obecny zbudowany w 1791(?) r.; filialny w parafii Chudoba.
Konstrukcja w stylu barokowym, zrębowo-wieńcowa, kryta gontem, orientowana, w otoczeniu cmentarza. Nawa główna na planie prostokąta. Dach nad nawą główną siodłowy. Przy nawie kruchta. Wieża słupowa, dobudowana w 1818 r., na podporach wspierających chór muzyczny, o ścianach prostych. Dach wieży czterospadowy z wydętymi połaciami. Otwór wejściowy z nadprożem wyciętym esownicowo z podwójnym wałkiem pośrodku. Na dachu nawy głównej sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, zwieńczona baniastym hełmem pobitym blachą. Prezbiterium trójbocznie zamknięte. Przy prezbiterium zakrystia. Dach nad zakrystią wysoki, czterospadowy. Wewnątrz strop płaski. Chór muzyczny przekształcony podczas remontu w 1959 r., z cofniętą częścią środkową. Ołtarz główny późnobarokowy z XVIII w. W ołtarzu z bramkami rzeźby dwóch bpów, w górnej części owalny obraz św. Augustyna(?). Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in.: ambona, konfesjonał, ławy i dwa drewniane świeczniki procesyjne w kształcie aniołów z rogami obfitości z XVIII w., ludowe obrazy: św. Anna z Samotrzeć i św. Antoni z Dzieciątkiem z XVIII/XIX w., ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena, ludowe stacje Drogi Krzyżowej i dwie ludowe chorągwie procesyjne z XIX w.
Kościół stanowi 12. (wg trasy rowerowej 13.) i ostatni punkt zwiedzania na Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.
Kościół ewangelicki w Lasowicach Wielkich
Kościół ewangelicki w Lasowicach Wielkich |
Kościół ewangelicki, parafialny, pw. Apostołów Piotra i Pawła.
Budowę rozpoczęto w 1864 r., zakończono w 1866 r.
Konstrukcja murowana z cegły czerwonej, ze strzelistą wieżą. Organy z czternastoma głosami i dwoma manuałami podarowane w 1910 r. jako spadek parafianina Kopica z Trzebiszyna. Trzy dzwony skonfiskowane podczas I wojny światowej i przeznaczone na cele wojenne; 2 lipca 1925 r. zamontowano nowe, zakupione za sumę 2500 RM, które podzieliły ten sam los podczas II wojny światowej.
• Więcej informacji o kościele
Kościół w Chudobie
Kościół w Chudobie |
Kościół katolicki, parafialny, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Zbudowany w 1907 r., konsekrowany 7 sierpnia 1907 r. przez ks. kard. Jerzego Koppa z Wrocława; w okresie 10 kwietnia 1905 r.-10 luty 1908 r. Chudoba stanowiła kurację parafii Olesno.
Konstrukcja w stylu neogotyckim, murowana z cegły czerwonej, na planie krzyża, z 36-metrową wieżą. Wnętrze jednonawowe, wysokie. Ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, chrzcielnica i trzy konfesjonały wykonane przez firmę Breskau z Legnicy; mensa ołtarza głównego oraz ambona wykonana przez stolarza Świętka z Laskowic, ławki – przez miejscowych stolarzy. W transepcie ołtarz Grobu Pańskiego wzbogacony dwoma obrazami namalowanymi na miedzianych płytach: „Chrystus na Górze Oliwnej” i „Biczowanie Jezusa”. Stacje Drogi Krzyżowej są dziełem Jana Menzla, brata ówczesnego proboszcza; artysta ten namalował obraz Chrystusa na Krzyżu zawieszany w okresie Wielkiego Postu w ołtarzu głównym oraz dwa obrazy noszone podczas procesji. Organy o 15 głosach zainstalowane w 1923 r., wykonane przez Pawła Berschdorfa z Nysy, w 2007 r. odremontowane. Na wieży pierwotnie trzy dzwony o wadze: 517, 370 i 42 kg, skonfiskowane podczas I wojny światowej i przeznaczone na cele wojenne; w 1927 r. zawiły trzy nowe dzwony o wadze: 580, 340 i 240 kg, skonfiskowane podczas II wojny światowej w marcu 1942 r.; odtąd dzwon wypożyczony z parafii Łomnica; w 1957 r. w ozimskiej hucie „Małapanew” odlano trzy nowe dzwony, noszące imiona: „Najświętsze Serce Jezusa”, „Matka Boża” i „Święty Józef”.
Kościół w Tułach
Kościół w Tułach |
Ufundowany przez von Blachów, zbudowany wg projektu Alexisa Langera w latach 1854-1857; od 5 czerwca 1858 r. parafialny.
Konstrukcja w stylu neogotyckim, murowana z cegły czerwonej, ze strzelistą wieżą. W podziemiach pod prezbiterium kruchta, w której spoczywają ciała rodziny fundatorów.
W otoczeniu m.in. mur z arkadami ostrołukowymi, bramą wjazdową oraz kaplicą grobową.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o kościele na stronie parafii Tuły
Pałac w Tułach
Pałac w Tułach |
Zbudowany w XVIII w. przez von Blachów, jako podstawowy element założenia pałacowo-parkowego; rozbudowany w latach 1856-57. Od 1867 r. w rękach von Fuerstenbergów. Po II wojnie światowej znacjonalizowany, wykorzystywany głównie przez PGR. W latach 90. XX w. porzucony, popadł w ruinę.
Konstrukcja w stylu barokowym, murowana, otynkowana, na rzucie prostokąta, o powierzchni użytkowej ok. 570 m2 i kubaturze ok. 6500 m3. W wejściu portal zamknięty łukiem. Wewnątrz zachowane dekoracje. Na ryzalicie w tylnej elewacji istniał kiedyś zabytek gnomoniki – zegar słoneczny.
W otoczeniu m.in. spichlerz z I poł. XIX w., park ze starodrzewem.
Obecnie teren założenia znajduje się w rękach prywatnych, jest ogrodzony i dozorowany.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o pałacu na stronie parafii Tuły
Pałac w Wędryni
Pałac w Wędryni |
Zbudowany w 1860 r. przez rodzinę von Bethusy-Huc, jako podstawowy element założenia pałacowo-parkowego. Końcem II wojny światowej zdewastowany, następnie znacjonalizowany, wykorzystywany głównie przez PGR(?). W latach 80.(?) XX w. doszczętnie spalony wewnątrz, porzucony, popadł w tym stanie w całkowitą ruinę, aczkolwiek okazałość zewnętrzna bryły nie została naruszona.
Konstrukcja murowana z cegły, otynkowana, o powierzchni użytkowej ok. 1300 m2 i kubaturze ok. 11.000 m3.
W otoczeniu m.in. dom rządcy z 1860 r., wozownia z XIX/XX w., cmentarz rodowy von Reiswitzów, park ze starodrzewem, staw.
Obecnie teren założenia znajduje się w rękach prywatnych (potomkowie pierwotnych właścicieli żyją w Niemczech), jest ogrodzony, opatrzony tablicą „Plac budowy”.
Opis pałacu
Zamek – takiej nazwy używa się na Górnym Śląsku na określenie domu mieszkalnego właściciela majątku ziemskiego – był dwupiętrowym, pomalowanym na żółto budynkiem, z wystającymi w białym kolorze ramami okiennymi, z wysokim, pokrytym gontami powójnym dachem, z żółtym wykuszem posiadającym trzy okrągłe okna. Dookoła domu stały niskie filary połączone żelaznym łańcuchem, ozdoba, którą jako dziecko uważałam za bardzo piękną, która imponowała mi i której przeznaczenia nie znałam.
Valeska von Bethusy-Huc1
Przypisy
1 – V. Bethusy-Huc, Erinnerungen, [w:] „Oberschlesien”, styczeń 1914, s. 496
Valeska hrabina von Bethusy-Huc
Ur. 1849, Kielbaschin (Kiełbasin), jako Valeska von Reiswitz, zm. 1926, Lugano (kanton Tessyn, Szwajcaria). Pisarka śląska, autorka powieści i reportaży o tematyce regionalnej.
Córka Bertholda Alexandra barona von Reiswitz (ur. 1816, zm. 1979) i Berthy z domu hrabiny von Reichenbach (ur. 1825, zm. 1903). Ochrzczona w Oleśnie w wierze luterańskiej przez pastora Leopolda Polko. W dzieciństwie wiele czasu spędzała w pałacu w Wędryni, u dziadka Johanna Gottloba barona von Reiswitz. Od 1862 r. pobierała naukę w Żaganiu, następnie w Berlinie. W 1869 r. wyszła za mąż za Eugeniusza hrabiego von Bethusy-Huc (ur. 1842, zm. 1926). Ślubu w Oleśnie udzielił im pastor Leopold Polko. Młodzi zamieszkali w Zdzieszowicach, należących do rodziny w latach 1869-1906. Tam urodziły się ich dzieci: w 1873 r. syn Albrecht Eugen, a 1876 r. córka Irma Elmire.
Młoda Valeska, bardzo uczuciowa osoba, dorastała w rodzinie, w której kładło się nacisk na czytanie poezji. Pierwszy swój utwór – bajkę – podyktowała matce mając 7 lat. Później, podczas pobytu w Berlinie, podarowała jej na urodziny zbiór opowiadań i wierszy Fleiß ist eine schöne Tugend, übe sie schon in der Jugend (Pilność to piękna cnota, ucz się jej już za młodu).
Po 1876 r. ukazała się drukiem, za sprawą znajomego Valeski – barona Dyherna, napisana przez nią w dzieciństwie bajka Der Schmetterlingskönig (Król motyli). Nie spotkało się to z uznaniem jej matki i męża.
Po trzech latach przerwy Valeska rozpoczęła potajemne wysyłanie swoich opowiadań i wierszy do popularnych czasopism, jak „Daheim” czy „Über Land und Meer”, ukazały się też zbiory jej wierszy, m.in. Mein und meines Pudels Karneval. Pod utworami tymi podpisywała się jako Grf. Bethusy-Huc, natomiast pod nowelami jako M. von Reichenbach; z pseudonimów tych przyszła później potrzeba osobistego wytłumaczenia się przed redakcjami. W działalności twórczej wspierał ją w tym czasie ojciec żony brata Rudolfa – Gustaw von Moser.
Valeska rozpoczęła podróżniczy tryb życia, do czego początkowo zmuszała ją choroba dzieci. Większość jej kolejnych utworów powstawała właśnie pod wpływem odbytych podróży.
Po poznaniu w Bad Gräfenberg muzyka Wincentego Gentza napisała swoją pierwszą powieść Der Sohn des Flühtlings (Syn uciekiniera), której główny bohater też był muzykiem. Po podróży do wielkich miast – Lipska, Drezna, Stuttgartu i Wrocławia, napisała powieść Roman eines Bauernjungen (Powieść wiejskiego chłopca). Bywając często w Berlinie poznała Helenę Lange, pod wpływem działalności której powstała powieść Frauen (Kobiety). Gdy zobaczyła ubóstwo i ciężką pracę robotników w Katowicach, napisała powieści Die Lazinskys (Łazińscy), Der schöne Erwin (Piękny Erwin) i później Glückimwald (Szczęśćbór). Po kolejnej podróży w przemysłowe serce Śląska powstał reportaż Die Woche (Tydzień), opublikowany w książce Mein Oberschlesien (Mój Górny Śląsk). Wraz ze swoim kuzynem – Edwardem hrabią von Bethusy-Huc, zwiedziła Polskę i Włochy, po czym powstała powieść Das Paradies des Teufels (Raj diabła). Następnie powstała częściowo autobiograficzna powieść Ehre der Welaskys (Honor Welaskich), pierwotnie drukowana we fragmentach w „Berliner Tageblatt”, a później wydana jako książka pod tytułem Um die Ehre (Wokół honoru). Spędzając z dziećmi czas nad morzem napisała kilka nowel oraz powieść Glückskinder (Dzieci szczęścia).
W 1905 r. Valeska przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie w 1906 r. małżeństwo von Bethusy-Huc kupiło mieszkanie. Organizując w nim liczne przyjęcia literackie poznała Valeska na jednym z nich redaktora „Schlesische Zeitung” – Otto Röse, z inspiracji którego napisała powieść Hans der Pole (Jan Polak).
W 1911 r. państwo von Bethusy-Huc odbyli podróż do Monte Carlo, Genewy oraz kurortów alpejskich. Rok później sprzedali mieszkanie we Wrocławiu z zamiarem wyjazdu na dłuższy czas do Szwajcarii, w celu podleczenia zdrowia. Zamierzali osiąść w znanym już Valesce z podróży do Włoch Lugano, ale wobec wybuchu I wojny światowej wynajęli mieszkanie w Zurychu. Valeska mocno przeżyła ciężką chorobę drugiego syna, skierowanego na przeszkolenie wojenne.
Po zakończeniu wojny państwo von Bethusy-Huc wynajęli mieszkanie w Üznach. Tam w 1926 r. zmarł jej mąż. Valeska postanowiła odbyć trzecią podróż do Włoch. Zmarła w drodze powrotnej, w Lugano. Jej grób nie zachował się.
Notka biograficzna oprac. na podst.: A. Pawlik, Valeska hrabina von Bethusy-Huc (1849-1926)
Dwór w Lasowicach Małych
Dwór w Lasowicach Małych |
Zbudowany w 1617 r. przez von Dambrowków, jako podstawowy element założenia dworsko-parkowego; przebudowany w II poł. XIX w. Po II wojnie światowej znacjonalizowany, wykorzystywany głównie przez PGR. W latach 90. XX w. porzucony, popadł w ruinę. W 1994 r. obecny właściciel – Agencja Nieruchomości Rolnych – wyremontował jedynie dach; nadto dwór został podpalony wewnątrz, ogień szczęśliwie udało się ugasić.
Konstrukcja murowana z cegły, otynkowana, na podmurówce z kamienia, piętrowa, podpiwniczona, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Zewnętrzne elewacje czteroosiowe, front zwrócony ku zachodowi. Dach czterospadowy kryty dachówką, z krótką kalenicą na osi sieni. Piwnice wysokie, sklepione kolebkowo. Układ wnętrz dwutraktowy z sienią na osi, przy której jednobiegowa klatka schodowa. W części północnej sala nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami o dekoracji stiukowej, podkreślającej szwy sklepienia i tworzącej cztery płyciny o formie czteroliścia przenikającego się z kwadratem; listwy stiukowe z motywami paciorkowymi. W części wschodniej dwuprzęsłowa sala sklepiona kolebkowo-krzyżowo. Pozostałe pomieszczenia zmodernizowane. Wejście z sieni do sali od północy prostokątne, ujęte drewnianym portalem z kolumienkami ozdobionymi wicią roślinną, podtrzymującymi zwieńczenie ze sterczynami, muszlą i maszkaronami i dekoracją małżowinową oraz kartuszem z datą 1617. Ponad portalem kartusz herbowy w obramieniu małżowinowym z I poł. XVII w.
W otoczeniu m.in. spichlerz z poł. XIX w., park ze starodrzewem, staw.
Obecnie teren założenia jest w całości odgrodzony od sąsiadujących obiektów i w nadziei na pojawienie się chętnego do restauracji zabytku strzeżony przez mieszkańców pobliskich domów oraz pracowników zakładów na terenie d. PGR.
Młyn wodny Dudy (pozostałości) w Chocianowicach
Młyn wodny Dudy (pozostałości) w Chocianowicach |
Nie wiadomo, kiedy dokładnie został zbudowany. 30 kwietnia 1783 r. wykupiony od nowodworskiego Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą przez Daniela Kabitza, następnie początkiem XX w. odkupiony przez Andrzeja Dudę, którego sukcesorzy – Roman Duda, a po nim rodzina Kochalskich – kontynuowali działalność.
Konstrukcja murowana z cegły, dwukondygnacyjna, kryta dachówką. Konstrukcja wnętrza sufitowo-podłogowa, oparta na grubych belach nośnych. Koło młyńskie napędzane prądem wód Młynówki – odgałęzienia Stobrawy, w 1934 r. zastąpione turbiną wodną Francise. Woda spiętrzana w stawie na progu 0,68 m, następnie kierowana betonowym korytem o szerokości 5,8 m na śluzę roboczą o szerokości 2,1 m i zastawce wysokości 0,93 m, przed którą metalowa krata zabezpieczającą przed zanieczyszczeniami rzecznymi. Nadmiar wody kierowany na śluzę jałową, odprowadzającą zarazem wykorzystaną do napędu wodę do dolnej Młynówki, skąd na powrót do Stobrawy. Na górnej Młynówce dwa syfony gromadzące wiosenne wezbrania. Przed młynem kamienne żarna. W pobliżu krzyż drewniany, upamiętniający tragedię właścicieli młyna, którym przed 1910 r. w nieznanych okolicznościach zmarły jednocześnie dwie córki oraz krzyż murowany, upamiętniający kolejną rodzinną tragedię – zastrzelenie podczas napadu na młyn w latach 50. XX w. dwóch młodszych braci Romana Dudy; na krzyżu napis: Panie stała się wola Twoja.
Z samego młyna do dzisiejszych czasów przetrwał w zasadzie tylko surowy budynek oraz pozostałości urządzeń wodnych. Koryto Młynówki w 2003 r. wyremontowano, zmieniając jej bieg.
Młyn wodny Widerów w Tułach
Młyn wodny Widerów w Tułach |
Zbudowany w 1852 r. przez Bernardta Widerę, rozbudowany w 1867 r., działający pod zarządem pokoleniowym do dnia dzisiejszego.
Konstrukcja murowana. Na belce stropowej napis: W IMIE PANIENCE PRZENAJŚWJęTSZEJ, Jeżeli domu sam Pan nie zbuduje daremnie nad nim Rzemieślnik pracuje, Psalm 126, Fundator Bernardt Widera, Maister Anton Matyschik. Koło młyńskie pierwotnie napędzane prądem wód Budkowiczanki, obecnie wspomagane napędem elektrycznym. Ponadto pośród wyposażenia wnętrza m.in. oryginalny śrutownik.
Linki zewnętrzne
• Więcej informacji o młynie na stronie parafii Tuły
Miejsca pamięci
• Pomniki w Chocianowicach upamiętniające miejscowych żołnierzy poległych na frontach I i II wojny światowej
• Pomnik w Wędryni upamiętniający miejscowych żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej
Pomnik w Wędryni upamiętniający miejscowych żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej |
• Obelisk w Lasowicach Małych upamiętniający 51 miejscowych żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej
Obelisk w Lasowicach Małych upamiętniający 51 miejscowych żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej | |
– stan 1939 r. | – stan 2006 r. |
Dość zawiła i tajemnicza jest historia tego monumentu. Po II wojnie światowej mieszkańcy Lasowic Małych obawiali się, że w ramach intensyfikacji działań repolonizacyjnych w tych stronach, obelisk zostanie zniszczony. Aby uchronić monument, a zarazem ocalić dla potomnych pamięć o dawnych mieszkańcach wioski, zakopali go w miejscu pierwotnej lokalizacji (przy późniejszej mleczarni, na przeciw cmentarza katolickiego). Pracę tę rzekomo wykonało w ciągu jednej nocy dwóch chłopów.
Inna historia (całkiem możliwa) głosi, że monument w 1945 r. został zlikwidowany już na polecenie władz polskich. Oczywiście w tym przypadku władza nie dowiedziała się, w jaki na prawdę sposób mieszkańcy Lasowic Małych dokonali tej likwidacji.
23 lutego 2000 r. nowy właściciel terenu podczas robót ziemnych odkopał monument, jak się okazało zachowany w niemal idealnym stanie technicznym. Problem wyboru nowej lokalizacji rozwiązał zamieszkujący ks. Ryszard Pieron, który zgodził się na usytuowanie obelisku przed miejscową kaplicą ewangelicką. 26 maja 2001 r. obelisk uroczyście konsekrowano.
• Tablica upamiętniająca parafian poległych na frontach wojen 1848, 1866 i 1870/71 roku
Tablica upamiętniająca parafian poległych na frontach wojen 1848, 1866 i 1870/71 roku |
Wykonana w drewnie dębowym, niedostępna dla zwiedzających.
• Tablica upamiętniająca postać Janusza Goebla
Usytuowana na trasie Leśnej Ścieżki Edukacyjnej Nadleśnictwa Kluczbork przy Wyłuszczarni Nasion w Lasowicach Małych, której Janusz Goebel patronuje. Zawiera notkę biograficzną wielkiej sławy leśnika.
• Tablica upamiętniająca uroczystość 140-lecia konsekracji kościoła ewangelickiego pw. Apostołów Piotra i Pawła w Lasowicach Wielkich i reerygacji Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Lasowice Wielkie.
Przytwierdzona do frontowej ściany jubileuszowej świątyni.